Χριστούγεννα… είναι ίσως η πλέον όμορφη και φαντασμαγορική εποχή του έτους και είναι και πάλι προ των πυλών! Και παρά την οικονομική κρίση που βιώνεται πολυεπίπεδα τόσο στη χώρα μας, όσο και σε πολλές άλλες χώρες, οι προετοιμασίες για τη μεγάλη αυτή γιορτή καλά κρατούν! Στολισμοί στους δρόμους και στα σπίτια, κάλαντα, δώρα κάτω από το Χριστουγεννιάτικο δέντρο, βόλτες στα καταστήματα, μελομακάρονα και κουραμπιέδες, προετοιμασίες για το Χριστουγεννιάτικο δείπνο… Αυτά μόνο? Όχι…όχι μόνο αυτά… Υπάρχουν και άλλες εικόνες που αποτελούν επίσης μια όχι και τόσο όμορφη πραγματικότητα. Σήμερα οι ειδήσεις ανέφεραν πως ένα φορτηγό όχημα έπεσε εκ προθέσεως -και άρα όχι εξ’ ατυχήματος – πάνω σε Χριστουγεννιάτικη υπαίθρια αγορά του Βερολίνου. Ο Ρώσος Πρέσβης δολοφονήθηκε στην Τουρκία. Χιλιάδες πρόσφυγες πολέμου θα αλλάξουν τη χρονιά τους στο δρόμο ή στα hot spots, μιας και ακόμη δε βρέθηκε η φιλόξενη χώρα που θα αποτελέσει τον τελικό τους προορισμό και την αρχή μιας νέας ζωής για εκείνους.
Αντιφατικές Χριστουγεννιάτικες εικόνες. Εικόνες που είναι σε όλους μας γνώριμες τα τελευταία χρόνια και που σε βάζουν σε σκέψεις ή τουλάχιστον θα έπρεπε να σε βάζουν. Και τελικά ποιο είναι το νόημα των Χριστουγέννων; Στις μέρες μας, ο μέσος άνθρωπος ψάχνει να βρει την πεμπτουσία των Χριστουγέννων, κάπου χαμένη ανάμεσα σε δυο ειδησεογραφικές ειδήσεις: μια που δείχνει το υπέρλαμπρο στολισμένο δέντρο σε κάποια μεγάλη πρωτεύουσα κράτους και υπερκαταναλωτισμού ταυτόχρονα, και η άλλη που αποδίδει την ανθρώπινη δυστυχία και εξαθλίωση σε όλο της το μεγαλείο. Εν τέλει, το νόημα χάνεται κάπου εκεί και καθείς μας περιχαρακώνεται στα προσωπικά προβλήματα του ή εστιάζει στη προσωπική του διασκέδαση, μιας και τα υπόλοιπα προβλήματα είναι επιεικώς δυσεπίλυτα.
Αν αρχίσει κανείς να μιλάει για την ουσία των Χριστουγέννων, αναπόφευκτα θα πρέπει να χρησιμοποιήσει λέξεις που περιγράφουν αξίες, όπως ανθρωπιά, αλληλεγγύη, αδερφοσύνη, αγάπη. Οι λέξεις όμως που περιγράφουν αξίες είναι συχνά «δύσπεπτες» για το νου και την καρδιά και επομένως -και δυστυχώς στις μέρες μας- δύσκολα υλοποιήσιμες στην πράξη. Γι’ αυτό και θα προσπαθήσω να μην τις επικαλεστώ θεωρητικά στο άρθρο αυτό. Αντ’ αυτού θα πω μια πραγματική ιστορία.
Ας πάμε λοιπόν λιγάκι πίσω, στην εποχή του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, στην περιοχή Πλούχστιρτ της Φλάνδρας, την παραμονή των Χριστουγέννων του 1914. Τα γεγονότα που συνέβησαν εκείνη την ημέρα, αποτελούν θρύλο στην παγκόσμια ιστορία, αφού πρόκειται για τη μοναδική αυθόρμητη συμφιλίωση μεταξύ αντιμαχόμενων στρατιωτών κατά τη διάρκεια ενός απάνθρωπου πολέμου. Διασώθηκαν αρκετές επιστολές στρατιωτών, που βίωσαν τα γεγονότα και περιγράφουν τι ακριβώς έγινε εκείνη τη μέρα, επιβεβαιώνοντας ότι πρόκειται για αληθινή ιστορία.
Ο Α’ Παγκόσμιος πόλεμος ανάμεσα στις δυνάμεις της Γερμανία- Αυστροουγγαρίας (Κεντρικός άξονας) και τις δυνάμεις της Αγγλίας -Γαλλίας- Ρωσίας (Αντάντ) είχε ήδη ξεκινήσει τέσσερις μήνες πριν και οι διάφορες πολεμικές επιχειρήσεις καλά κρατούσαν σύμφωνα με τις ιστορικές καταγραφές. Εκείνο το βράδυ όμως της παραμονής των Χριστουγέννων, συνέβη κάτι μαγικό και παράτολμο. Δεν γνωρίζουμε πως ακριβώς ξεκίνησε, γιατί ήταν εντελώς αυθόρμητο και κανένας δε μπορεί να το πει με σιγουριά. Οι καταγραφές όμως λένε, ότι εκείνο το κρύο βράδυ, γύρω στα μεσάνυχτα, οι Γερμανοί στρατιώτες ήταν καθισμένοι στα καταλύματα τους και τραγουδούσαν την Άγια Νύχτα, έχοντας αναμμένα κάποια μικρά φαναράκια, γύρω από ένα αυτοσχέδιο χριστουγεννιάτικο δέντρο. Οι Βρετανοί στρατιώτες που άκουσαν τις ψαλμωδίες από το αντίπαλο στρατόπεδο, πλησίασαν τις γραμμές των Γερμανών, όπου υπό «φυσιολογικές συνθήκες» θα έπρεπε να πυροβολήσουν, γιατί αυτό ήταν το καθήκον τους στη θέα και του παραμικρού φωτός στον ορίζοντα. Όμως οι Βρετανοί δεν άνοιξαν πυρά και στη συνέχεια την πρωτοβουλία πήρε ένας Γερμανός οπλίτης, που ονομαζόταν Μέκελ και που συγκυριακά είχε ζήσει στη Βρετανία και μιλούσε αγγλικά. Σύμφωνα με τις διασωθείσες επιστολές, ο Μέκελ άρχισε να μιλά στους Βρετανούς δίνοντας ευχές και πολύ σύντομα, οι στρατιώτες και των δυο πλευρών βγήκαν από τα χαρακώματα και άρχισαν να ανταλλάσσουν ευχές και δώρα. Ο,τι είχε ο καθένας επάνω του εκείνη την ώρα. Καθένας μιλούσε στη γλώσσα του, είχε τη θρησκεία του και μια πατρίδα πίσω του, για την οποία είχε κληθεί να πολεμήσει και να σκοτώσει. Όμως εκείνη την ώρα, το πνεύμα των Χριστουγέννων είχε κάνει το θαύμα του. Μια «ιδιόρρυθμη Βαβέλ» είχε σχηματιστεί. Ένα συνονθύλευμα αγάπης, αλληλεγγύης και ανθρωπιάς, ανάμεσα σε ανθρώπους διαφορετικούς, που ύστερα από τα Χριστούγεννα γνώριζαν ότι θα έπρεπε να πάρουν και πάλι τα όπλα στα χέρια τους και να επιτεθούν στους ανθρώπους που σήμερα αγκάλιαζαν και έδιναν ευχές! Εκείνη τη μέρα όμως, ήταν Χριστούγεννα και ο πόλεμος δεν είχε καμία θέση πουθενά. Ο σπόρος της ανακωχής ανάμεσα στα αντίπαλα στρατόπεδα, είχε ριζώσει για τα καλά και έτσι Βρετανοί και Γερμανοί στρατιώτες, παρακούοντας τις εντολές των ανώτερων τους, παρευρέθησαν στη «νεκρή ζώνη» και συμφώνησαν ότι τα Χριστούγεννα, κανείς δε θα χρησιμοποιήσει το όπλο του.
Ανήμερα τα Χριστούγεννα, οι Γερμανοί βγήκαν αυθόρμητα πρώτοι από τα χαρακώματα κι άρχισαν να κατευθύνονται προς το μέρος των Άγγλων, που και εκείνοι τους αντέγραψαν. Άγγλοι και Γερμανοί ενώθηκαν και απέδωσαν τιμές στους νεκρούς τους αδιακρίτως, θάβοντας τους και απαγγέλοντας ψαλμωδίες. Αντάλλαξαν δώρα, ήπιαν και έφαγαν, ενώ πολύ σύντομα μια αυτοσχέδια πάνινη μπάλα είχε δημιουργηθεί, δίνοντας τη δυνατότητα στους στρατιώτες να παίξουν ποδόσφαιρό. Μονάχα ένας στρατιώτης εργάστηκε εκείνη την ημέρα. Ήταν ένας βρετανός, που ως πολίτης ασκούσε το επάγγελμα του κουρέα και βλέποντας την ανάγκη όλων για λίγη φροντίδα, περιποιήθηκε τους στρατιώτες ανεξαρτήτως της εθνικότητας τους. Μοναδική παραφωνία σε όλη αυτή τη γιορτή, ήταν ένας Αυστριακός δεκανέας τότε, ο οποίος, σύμφωνα πάντα με τα ιστορικά ντοκουμέντα, τόνιζε πως «τέτοιες συναθροίσεις είναι απαράδεκτες και θα έπρεπε να απαγορεύονται αυστηρά». Το όνομα του δεκανέα ήταν Αδόλφος Χίτλερ.
Η ανακωχή των Χριστουγέννων του 1914 απλώθηκε σε όλο το μήκος των 800 χιλιομέτρων του δυτικού μετώπου και υπολογίζεται ότι αγκάλιασε ένα εκατομμύριο φαντάρους. Ύστερα από εκείνη την ημέρα, οι πολεμικές επιχειρήσεις ξανάρχισαν. Το «καθήκον» και οι εντολές των ανωτέρων έφεραν και πάλι τους ανθρώπους αυτούς αντιμέτωπους. Κάποιοι από τους στρατιώτες της αυθόρμητης ανακωχής, όπως ο Βρετανός στρατιώτης Φράνσις Τόλιβερ, κατάφεραν και επέζησαν για να ομολογήσουν πως εκείνα τα Χριστούγεννα στα χαρακώματα ήταν τα καλύτερα της ζωής τους, ενώ κάποιοι άλλοι χάθηκαν στο βωμό ενός καταστροφικού πολέμου και αυτά ήταν τα τελευταία τους Χριστούγεννα.
Αυτή η αληθινή ιστορία, αποδίδει παραδειγματικά το νόημα της γιορτής των Χριστουγέννων, ίσως με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Είναι γεγονός πως η ανθρωπότητα, αντιμετώπιζε και αντιμετωπίζει κατά καιρούς πολύ ισχυρές αντιφάσεις, ικανές να αποπροσανατολίζουν την ανθρώπινη συνειδητότητα και να αποτελματώνουν τις ηθικές μας αξίες. Στις μέρες μας δε, θα μπορούσε μάλιστα να πει κανείς, ότι η κρίση δεν είναι αμιγώς οικονομική, αλλά αφορά πρωτίστως στις ηθικές μας αξίες. Για τούτο και η αναβίωση της πεμπτουσίας των Χριστουγέννων στο νου και την καρδιά των ανθρώπων είναι κάτι περισσότερο από αναγκαία.
Αυτά τα Χριστούγεννα, πέρα από την ξεκούραση, τη διασκέδαση, την ικανοποίηση των προσωπικών αναγκών ή και τον προσωπικό απολογισμό που κάνει κανείς για τη χρονιά που τελειώνει, είναι σημαντικότερο από ποτέ, να σκύψει βαθιά μέσα στην καρδιά του, αναζητώντας την πεμπτουσία της γιορτής αυτής. Και ύστερα να κοιτάξει στα μάτια το διπλανό του, όποιος και αν είναι αυτός, αναβιώνοντας έμπρακτα, πανανθρώπινες αξίες όπως η ανθρωπιά, η αλληλεγγύη, η αδελφοσύνη, η καλοσύνη και η αγάπη. Δε χρειάζεται να κάνει κανείς κάτι πολύ μεγάλο. Πάρε μια σοκολάτα και δώσε την σε ένα μικρό παιδί, οποιασδήποτε καταγωγής ή χρώματος, που ξέρεις πως δεν έχει τη δυνατότητα να την αγοράσει. Μια τόσο μικρή και απλή κίνηση, θα μπορούσε να αποτελέσει το έναυσμα για να αναβιώσει μέσα μας το πνεύμα των Χριστουγέννων, με την ελπίδα ότι κάποια στιγμή, η ανθρώπινη συνειδητότητα θα είναι σε θέση να βιώνει τις αξίες των Χριστουγέννων στην κάθε ανατολή του ηλίου. Γιατί η κοινωνία των ανθρώπων ουδέποτε ομόρφυνε ή άλλαξε προς το καλύτερο από τις ηχηρές πράξεις των λίγων και επιφανών ηγετών της. Η ανθρωπότητα άλλαξε και προχώρησε προς το καλύτερο, από τις πολύ μικρές πράξεις των πολλών, απλών και καθημερινών ανθρώπων… μπορεί να αλλάξει ακόμη και από μια σοκολάτα…
Καλά Χριστούγεννα σε όλους!
Άρτεμις Χριστίνα Μπακοπούλου.
