Το «Βιβλίο της Κατερίνας» γράφτηκε από τον Αύγουστο Κορτώ το 2013, εξιστορώντας σε πρώτο ενικό πρόσωπο τη ζωή και το τέλος (2002) της μητέρας του συγγραφέα, Κατερίνας. Πρόκειται για ένα συγκλονιστικό βιβλίο, με ολοζώντανες περιγραφές έντονων γεγονότων και συναισθημάτων, που καταδεικνύει για μια ακόμα φορά το συγγραφικό ταλέντο του παραλίγο και ευτυχώς όχι γιατρού..
Η γιαγιά της Σάρα ήταν Εβραία, παντρεύτηκε Έλληνα, ο άνδρας της τής άλλαξε όνομα (Κατίνα) προς αποφυγή του κοινωνικού στιγματισμού και γέννησε τρία κοριτσάκια, το πρώτο από τα οποία ήταν η Ειρήνη (1913), η μητέρα της πρωταγωνίστριας Κατερίνας.
Ο πατέρας της Κατερίνας, ο Μηνάς, γεννήθηκε το 1901 και παντρεύτηκε την Ειρήνη το 1931. Σημαντική βοήθεια στο μεγάλωμα των έξι παιδιών της (από τα οποία τελευταίο η Κατερίνα) διαδραμάτισε η Ζωίτσα, μικρανιψιά της Ειρήνης, που λατρεύτηκε από τον Αύγουστο σαν δεύτερη μητέρα.
Ο μεγαλύτερος αδελφός της, ο Δημήτρης, έπασχε από σύνδρομο συναφές με τον αυτισμό, που εμφανίστηκε στην ηλικία των 5, με αποτέλεσμα να εγκλειστεί σε νοσηλευτικό ίδρυμα της Ελβετίας, για την αποφυγή και πάλι του κοινωνικού ελέγχου. Κατέληξε σε ηλικία 20 ετών στο Δρομοκαΐτειο.
Ως οιονεί πρωτότοκος αντιμετωπίζεται ο δεύτερος γιος, ο Μύρων, στον οποίο η αδυναμία της Ειρήνης ήταν ιδιαίτερη και τόση όσο να ξεπερνά τον πασιφανή στραβισμό του.
Μετά από ένα άτυχο βρέφος (Κωστάκης) που κατέληξε στην κούνια από κοκίτη, γεννιέται το 1948 ο αγαπημένος αδελφός της Κατερίνας, ο Άγις, ο οποίος, μολονότι υπέστη το bullying της μητέρας και του αδελφού του Μύρωνα, γίνεται ένας γενναιόδωρος αδελφός.
Τέλος, πριν τη γέννηση της Κατερίνας (2/4/1953), μεσολάβησε αυτή της Κλειούς (1948), η οποία, στερούμενη την αγάπη ως παιδί, εξελίχθηκε σε έναν πρωτόβουλα κακό, όπως περιγράφεται, άνθρωπο για την Κατερίνα και τον περίγυρό της γενικά.
Τα παιδιά μεγαλώνουν στην ουσία με τη Ζωίτσα, μιας και ο μεν πατέρας Μηνάς ασχολείται με το μαγαζί του η δε μητέρα Ειρήνη με τη διακόσμηση του σπιτιού, τον καλλωπισμό της και τα ταξίδια. Στα σαράντα τους, όλα λαμβάνουν ψυχοφαρμακευτική αγωγή. Μεσοαστική ελληνική οικογενειακή παθολογία επιπέδου ένα κλικ κάτω από τον «Κυνόδοντα» του Λάνθιμου.
Ο Κορτώ εδώ δεν φείδεται να περιγράψει με ανατριχιαστικές λεπτομέρειες συμβάντα και συμπεριφορές των θείων του, που υπό άλλες συνθήκες θα ήταν δυνατό να αντιμετωπιστούν με το ειρωνικό χαμόγελο προς τον έχοντα απλώς ένα απωθημένο, όπως λίγο πολύ όλοι· ενταγμένα, όμως, στη συγκλονιστική ζωή της Κατερίνας, αποκτούν τη βαρύτητα των επεξηγηματικών δεδομένων της δόμησης του χαρακτήρα της και ως τέτοια δεν μπορούν ούτε να παρακαμφθούν ούτε να υποτιμηθούν. Ο αναγνώστης καλείται να υπερκεράσει το μικροαστικό διαβολάκι της κουτοπόνηρης εκ του ασφαλούς κριτικής όσων περιγράφονται για τα αδέλφια της Κατερίνας και να δει μέσα από τις γραμμές τις βαθιές χαρακιές στην ψυχή της, ως τελευταίου παιδιού της οικογένειας.
Δεν θα επεκταθούμε στις πολυάριθμες ιστορίες της ευρύτερης οικογένειας, που εκκινούν από το ευτράπελο και καταλήγουν στο τραγικό. Ο Κορτώ διηγείται απολύτως φυσικά, σαν σε κουβέντα για καφέ, με τον ειρμό του αυτήκοου μάρτυρα και την οικειότητα του μέλους της οικογένειας, για να δώσει το περίγραμμα και το πλαίσιο διαμόρφωσης της Κατερίνας. Ας επιστρέψουμε, όμως, στην πρωταγωνίστριά μας.
Ήδη στα δεκατέσσερα νιώθει «κάτι να σχίζεται μέσα της». Φεύγει τρέχοντας από τον κινηματογράφο που προβάλλει το «Ποιος φοβάται τη Βιρτζίνια Γουλφ;» και πέφτει στις ρόδες ενός διερχόμενου αυτοκινήτου. Ο νευρολόγος που επισκέπτεται την αγγίζει πονηρά. Έκτοτε δεν θα εμπιστευθεί γιατρό, παρά μόνο χάπια.
Περνάει δύσκολη εφηβεία. Γίνεται αυθάδης, αθυρόστομη, εκρηκτική (Κριός, μέσα σ’ όλα, θα προσθέσω..). Ο πρώτος έρωτας έρχεται στα δεκαοκτώ με ένα σαρανταοκτάχρονο αρχιτέκτονα, τον Ανδρέα, ο οποίος, παρά την τρυφερότητα της συμπεριφοράς του, δεν καταφέρνει να γίνει ανεπανάληπτος εραστής. Παρά ταύτα, η Κατερίνα μένει έγκυος και κοινή συναινέσει με τον Ανδρέα κάνει μια έκτρωση που ουσιαστικά ποτέ δεν θα μετανιώσει.
Τον πατέρα του Αύγουστου Τάσο, νεαρό φοιτητή, θα γνωρίσει από δική του πρωτοβουλία, καθώς μένει με την οικογένειά του στην ίδια πολυκατοικία με την αδελφή της Κλειώ. Ο έρωτάς τους φουντώνει τον τραγικό Ιούλιο του 1974 και ο γάμος τους γίνεται 18/2/1977 (μετά τη θητεία του Τάσου). Στις 2 Απριλίου 1978, στα μισά περίπου του βιβλίου, συλλαμβάνεται ο μικρός Πέτρος (Αύγουστος), ο οποίος συμπρωταγωνιστεί κατ’ ουσία και στο δεύτερο μισό του.
Ο μεγάλος σεισμός του Ιουνίου του 1978 τη βρίσκει έγκυο και η Κατερίνα κατά τη φυγή της από το σπίτι της καταφεύγει σε ένα μπουκάλι ουίσκι, για να ξαναξεκινήσει το μοιραίο για τη ζωή και τη νηφαλιότητά της αλκοόλ μετά τη γέννηση του Πέτρου (2/1/1979).
Ακολούθως, περιγράφεται η παθολογική προσκόλληση της Κατερίνας στον Πέτρο και η συνακόλουθη παραμέληση του πατέρα Τάσου. Ο Πέτρος εξελίσσεται σε ένα χαρισματικό, πανέξυπνο παιδί, από το οποίο, ωστόσο αποστερείται η ομαλή κοινωνικοποίηση. Η Κατερίνα θα βιώσει εξαιρετικά οδυνηρά την πρώτη του μέρα στο σχολείο. Θα κάνει το μοιραίο λάθος να μπουκώσει το μικρό Πέτρο με φαρμακευτικά σκευάσματα και βασιλικό πολτό, για να βρει όρεξη, με καταστροφικές συνέπειες μελλοντικά για τη σιλουέτα του. Θα αποδεχθεί όμως με ανεπανάληπτη για τη γενιά της γενναιοδωρία τη «συνωμοτικά» και αρκετά νωρίς εκφρασμένη ομοφυλοφιλία του.
Το φθινόπωρο του 1986, η Κατερίνα θα χάσει ένα παιδί (έξι μηνών έμβρυο), που ειρωνικά σχεδίαζε να ονομάσει Ζωή, από υπερβολική δόση αλκοόλ, γεγονός που θα τη στοιχειώνει μια ζωή.
Ακολουθούν, με χρονική διαφορά, κλιμακούμενα περιστατικά διαταραχής συμπεριφοράς, όπως δηλητηρίαση από υπερβολική ποσότητα νερού σε αντίδραση για το χαμό της «μαμάς» Ζωίτσας, εμπρησμός του σπιτιού από ζήλια για τον άνδρα της που δήθεν την απατά, υπερφαγία κρουασάν από γνωστή αλυσίδα χονδρικής («αυτά με την επικάλυψη, όχι μισοδουλειές») μαζί με τον Πέτρο, ο οποίος υπέρβαρος επιτυγχάνει την Ιατρική Θεσσαλονίκης στις Πανελλαδικές του 1996 και το μαθαίνουν σε παραθερισμό στη Χαλκιδική την ημέρα του θανάτου της Αλίκης Βουγιουκλάκη.
Παρακολουθούμε την άρνηση του Πέτρου να ακολουθήσει την Ιατρική και την προτίμησή του στη συγγραφή, τη βίωση ερωτικής ζωής, τα ταξίδια του και τα συναισθήματα μιας Κατερίνας που ενώ δεν φειδόταν αυτοκριτικής για όλα τα αρνητικά που επισώρευσε στην ανάπτυξη του Πέτρου, εξακολουθούσε, μέσα στην κλιμακούμενη ψυχολογική της παθολογία, να στέκεται ως χαρακτηριστική, επιλεκτικά υστερική Ελληνίδα μάνα.
Παρά την εξιστόρηση γεγονότων και προσεγγίσεων που θα μπορούσαν να προκαλέσουν ειρωνεία ή θυμό στον αναγνώστη, αν περιγράφονταν αποσπασματικά, ακόμα και η παρακολούθηση της προβληματικότητας της Κατερίνας δεν μπορεί να μην συγκινήσει και τον πιο σκληρόκαρδο. Η Κατερίνα μπορεί καμιά φορά να φέρεται σαν κακομαθημένη που δεν δούλεψε ποτέ, ωστόσο ποιος μπορεί να μην λυπηθεί τις εξάρσεις και τα βασανιστήρια, στα οποία υποβάλλει τον εαυτό της; Απόλυτο θύμα του εαυτού της, κερδίζει μια συμπάθεια, αλλά όχι και οίκτο. Η παρουσίασή της δεν επιτρέπει τέτοιες ταπεινώσεις. Το «Βιβλίο της Κατερίνας» θα την αναδείξει σε εμβληματική μορφή μιας γενιάς μητέρων, που «θυσιάστηκαν» για τους κανακάρηδές τους ναι μεν χωρίς συναίσθηση των δυσμενών συνεπειών, πλην όμως με αφοσίωση που στέλνει αδιάβαστες τις σκληρές και κατά κανόνα αδιάφορες συναισθηματικά μητέρες προηγούμενων γενεών. Ποιος μπορεί να καταδικάσει το διαρκές, αβίαστο νοιάξιμο και την πρόθεση να μην λείψει από ένα παιδί τίποτα; Μόνον εκ των υστέρων ερχόμαστε να ειρωνευτούμε τα ντολμαδάκια, ωστόσο σε μια ηλικία που και το «παιδί» είναι αρκετά μεγάλο, για να μπορεί να αναλαμβάνει ευθύνες..
Δεν θα πούμε περισσότερα. Η Κατερίνα κατέληξε με τρόπο που δεν θα αποκαλύψουμε, για να αφήσουμε την κορύφωση στη φιλομάθεια του αναγνώστη. Θα πούμε μόνον ότι το υπέροχο αυτό βιβλίο, μοναδικό στο είδος του, έχει μεταφερθεί στο σανίδι υπό την εξαιρετική ερμηνεία της Λένας Παπαληγούρα και αυτόν το χειμώνα εξακολουθεί να παίζεται. Αναζητήστε τα. Ο Αύγουστος Κορτώ, με την ευφυΐα, τη γλαφυρότητα και την απέραντη γλωσσική του ευρηματικότητα, ακόμα μια φορά δεν θα σας απογοητεύσει. Ας είναι ελαφρύ το χώμα που σκεπάζει την Κατερινούλα..
current_Panos
