Η πιο όμορφη βασίλισσα, σύμφωνα με το μύθο της αρχαίας Αιγύπτου, ήρθε στο φως της δημοσιότητας ξανά, για να μας θυμίσει το Νέο Βασίλειο της Αιγύπτου και συγκεκριμένα της 18ης δυναστείας με τον τότε Φαραώ Αμενόφη Δ΄ (περίπου 1353-1336 π.Χ.), ο οποίος μετονομάζεται ο ίδιος σε Ακενατόν, τιμώντας το νέο θεό Ατόν. Ο Ήλιος θεοποιείται στα μάτια του Ακενατόν και τον εισάγει στην ηγεμονία του ως το μοναδικό θεό, ενώ το πάνθεο της Αιγύπτου ουσιαστικά παραμερίζεται. Έτσι ο Άμμωνας – Ρε (Ρα) (επίσης θεός που σχετιζόταν με τον ήλιο), ο αγαπητός θεός της Θήβας της άνω Αιγύπτου (Νότια Αίγυπτος), που ήδη είχε ακμάσει από την 8η δυναστεία (1580 – 1100 π.Χ.), όταν η Θήβα ήταν η πρωτεύουσα της Αιγύπτου, απαγορεύεται και οι ιερείς του εκδιώκονται. Η ατμόσφαιρα της εποχής ήδη μας γίνεται φανερή, διότι η αρχαία Αίγυπτος ήταν μια χώρα πολυθεϊστική, ενώ τώρα αναγκάζεται να γίνει μονοθεϊστική, κάτι που φυσικά δεν μπορούσε κανείς να το δεχτεί, όμως ούτε μπορούσε και να αντισταθεί στις αιρετικές πεποιθήσεις του Φαραώ.
Σύζυγος του Ακενατόν λοιπόν, γίνεται η Νεφερτίτη (περίπου 1370-1330 π.Χ.). Σύμφωνα με το όνομά της, το οποίο στα αρχαία αιγυπτιακά σημαίνει «η ωραία έφτασε», οι ειδικοί εικάζουν ως προς την καταγωγή της δύο τινά: είτε ότι η Νεφερτίτη έρχεται από γειτονικό βασίλειο, για να γίνει σύζυγος του Αμενόφη Δ΄ είτε, σύμφωνα με μια άλλη θεωρία, πως ήταν κόρη ανώτατου αξιωματούχου της Αιγύπτου, ο οποίος είχε κανονίσει το γάμο με το Φαραώ Αμενόφη Γ΄ (πατέρα του Αμενόφη Δ’). Πάντως, ο γάμος πραγματοποιείται και η νεαρή καλλονή (περίπου σε ηλικία 15 χρονών) γίνεται βασίλισσα της Αιγύπτου. Η αγάπη του Ακενατόν για τη Νεφερτίτη γίνεται φανερή από τις απεικονίσεις τους, σε πολλές από τις οποίες ο Φαραώ εικονίζεται δίπλα της, ενώ στοιχεία δείχνουν ότι η βασίλισσα είχε εξουσίες παραπάνω από τις κανονικές που ίσχυαν ως τότε. Προς επίρρωση της ιδιαίτερης αυτής αδυναμίας, σε ορισμένες τοιχογραφίες φαίνεται ότι η Νεφερτίτη φέρει το βασιλικό στέμμα.
Από το γάμο τους, ο Φαραώ απέκτησε έξι παιδιά (κατά μία θεωρία επτά) και μάλιστα όλα κορίτσια. Αυτό έκανε δύσκολη τη διαδοχή του θρόνου, φαίνεται όμως ότι ο Ακενατόν πιθανόν φρόντισε γι’ αυτό, γιατί, σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες (με τη βοήθεια της χρήσης DNA από μούμιες του τάφου του Τουταγχαμών), ο Ακενατόν πιθανόν να είναι πατέρας του, αλλά μητέρα δεν είναι η Νεφερτίτη.
Σύμφωνα με πληροφοριακές πηγές, ο λαός της Αιγύπτου πίστευε πως με το γάμο τους, η Νεφερτίτη θα τον μετέπειθε ως προς τη μονοθεϊστική θρησκεία και ο Ακενατόν θα γυρνούσε στις παλιές συνήθειες και στους παλιούς θεούς. Αυτό δεν έγινε ποτέ όμως, γιατί όχι μόνο η Νεφερτίτη δεν εμπόδισε το νέο Φαραώ να υψώσει τον Ατόν, αλλά και η ίδια γίνεται ιέρεια του νέου αυτού θεού, ενώ ο Ακενατόν μεταφέρει και την πρωτεύουσα της Αιγύπτου από τις Θήβες στη νέα πόλη που δημιουργεί ( πάλι προς τιμή του νέου θεού), την Ακχετατόν («Ορίζοντας του Ατόν»), στη σημερινή ελ- Αμάρνα (ανάμεσα στη Μέμφιδα και τις Θήβες).
Τώρα τα πολιτικά και κοινωνικά φαινόμενα της εποχής αρχίζουν να εμφανίζονται με περισσότερη ένταση και οι δυσανασχετήσεις εντείνονται προς το μίσος της βασιλικής οικογένειας. Οι δε υπονομεύσεις και οι συνωμοσίες από τους αξιωματούχους και τους ιερείς των παλιών θεών αρχίζουν να γίνονται περισσότερες. Η Νεφερτίτη γίνεται σταδιακά μισητή από το λαό και αυτό θα της κοστίσει αργότερα την εξαφάνιση από κάθε γραπτή πηγή και την καταστροφή από κάθε εικαστική μορφή (πορτραίτα, τοιχογραφίες κ.ά.).
Το βασιλικό ζεύγος διοικεί την Αίγυπτο για μερικά συνολικά χρόνια (κοινή βασιλεία 13 ή 14 χρόνια), όσα ο λαός και οι ιερείς φαίνεται ότι μπόρεσαν να αντέξουν τις αιρετικές τους μεταβολές και μεταρρυθμίσεις. Μετά το θάνατο του Ακενατόν, οι πληροφορίες θέλουν τη Νεφερτίτη να εξαφανίζεται και αυτή μαζί του (1336 π.Χ.). Εδώ πάλι οι θεωρίες αρχίζουν να ταλαντεύονται ανάμεσα σε πηγές και ειδικούς, θέλοντας τη Νεφερτίτη να χάνεται απλά από προσώπου γης από την ανατροπή τους στην εξουσία (λόγω της κακής φήμης), άλλες πάλι τη ¨βλέπουν¨ να εξορίζεται στο Βόρειο Παλάτι της Αμάρνα και τον Ακενατόν να την αλλάζει με άλλη σύζυγο (ίσως τη μητέρα του Τουταγχαμών;) ή ακόμη ότι έπειτα από τον θάνατο του Ακενατόν διοικεί η ίδια την Αίγυπτο, στα χρόνια που ο μικρός Τουταγχαμών δεν είχε συμπληρώσει την προβλεπόμενη ηλικία για να βασιλεύσει (αντιβασιλεία, μέχρι ο νεαρός διάδοχος να ενηλικιωθεί) . Μετά το θάνατο του Ακενατόν πάντως, χάνεται και η Νεφερτίτη, όχι μόνο από το παρασκήνιο αλλά και από προσώπου γης.
Εδώ έρχεται να συμπληρώσει την αναζήτηση ο γερμανός αρχαιολόγος Ludwig Borchardt το 1912, ανακαλύπτοντας την προτομή της Νεφερτίτης στα ερείπια της κατοικίας του γλύπτη Τούθμωσι στην αρχαία πόλη Ακχετατόν (ελ- Αμάρνα), μια προτομή αριστούργημα, που διαφαίνεται ότι ενδεχομένως έχει φιλοτεχνηθεί και από τον ίδιο τον Τούθμωσι.
Σύμφωνα με πολύ πρόσφατα δημοσιεύματα στο διεθνή Τύπο (Αύγουστος/Σεπτέμβριος 2015), ο Βρετανός αρχαιολόγος- ερευνητής του Πανεπιστημίου της Αριζόνα (ΗΠΑ) Dr. Nicholas Reeves ισχυρίζεται ότι, στο πλαίσιο σε εξέλιξη ανασκαφής στον τάφο του Τουταγχαμών (στην περίφημη Κοιλάδα των Βασιλέων), βρίσκεται ένα βήμα πριν την πόρτα που οδηγεί σε κρυφό, μη συλημένο δωμάτιο, για την ανακάλυψη του τάφου της Νεφερτίτης.
Η προτομή της Νεφερτίτης αποτελεί ένα από τα πιο διαδεδομένα αρχαία αιγυπτιακά ευρήματα, αν ληφθεί υπόψη ότι έχει αναπαραχθεί συστηματικά σε έναν από τους μεγαλύτερους αριθμούς αντιγράφων. Ο χαρακτηριστικός, ψηλός λαιμός της προτομής καθιστά τη Νεφερτίτη ξεχωριστό στοιχείο και σύμβολο του αρχαίου αιγυπτιακού πολιτισμού. Επιπλέον, από το μέγεθος της κεφαλής διαπιστώνεται η έμφαση που απέδιδαν οι αρχαίοι Αιγύπτιοι στο μέγεθος της αναπαριστάμενης κάθε φορά προσωπικότητας.
Κοντολογίς, η παγκόσμια αρχαιολογική κοινότητα και κατ’ επέκταση το ανά την υφήλιο ευαισθητοποιημένο ιστορικά και πολιτισμικά κοινό αναμένει με αγωνία την εξέλιξη της ανασκαφής στην Κοιλάδα των Βασιλέων, καθώς ο αρχαίος αιγυπτιακός πολιτισμός δεν έπαψε ποτέ να μαγνητίζει τους απανταχού θαυμαστές του και ειδικά η Νεφερτίτη αποτελεί ένα από τα πιο καλοκλειδωμένα μυστήριά του.
Αναστάσης Κ.
Τελειόφοιτος Ιστορίας-Αρχαιολογίας
Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
