Η σχέση του ανθρώπου με τα ζώα είναι παλιά όσο και ο άνθρωπος. Η σχέση του με τα εξημερωμένα ζώα μοιραία είναι πιο στενή. Όσο για τη σχέση του με τα ζώα συντροφιάς (σκύλοι, γάτες); Ενίοτε και σχέση ζωής.
Πολλοί άνθρωποι επιλέγουν να έχουν ζώα συντροφιάς, γιατί επιλέγουν να επενδύσουν σε μια σχέση με πολλά από τα χαρακτηριστικά της καλής σχέσης: πολυετία, σταθερότητα, συναισθηματικός δεσμός, κάλυψη ανάγκης δοτικότητας. Πόσο συνεπείς, όμως, αποδεικνύονται στην πράξη; Ο αριθμός των αδέσποτων ζώων στη χώρα μας αποδεικνύει ότι απομένει πολύς δρόμος να διανυθεί, για να θεωρήσουμε ότι είμαστε φιλόζωος λαός.
Ο ακριβής αριθμός των αδέσποτων σκύλων που κυκλοφορούν στη χώρα μας δεν έχει υπολογιστεί ποτέ. Η Ελβετία αποτελεί χώρα – πρότυπο στη διαχείριση των ζώων συντροφιάς, καθώς απέχει ελάχιστα από το σημείο να έχει πλήρη έλεγχο επί του συνόλου του πληθυσμού τους. Αυτό επιτυγχάνεται με τη σταδιακή τοποθέτηση μικροτσίπ στους σκύλους και στις γάτες, καθώς και με τον έλεγχο αναπαραγωγής και διακίνησής τους.
Μιλώντας για την Ελλάδα, η ανάλυση της κατάστασης επιβάλλει να γίνει διάκριση ανάμεσα στις πόλεις και την ύπαιθρο.
Στις πόλεις, τα ζώα συντροφιάς συχνά στριμώχνονται στα διαμερίσματα ή στα μικρά τους μπαλκόνια, με αποτέλεσμα να εκδηλώνουν άγχος, το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε ανεπιθύμητες συμπεριφορές. Μου καταλογίζεται παραξενιά, όταν, κατά την αναζήτηση σπιτιών προς ενοικίαση, ρωτώ πόσο κοντά βρίσκεται ο πλησιέστερος σκύλος. Κι αυτό, γιατί συχνά έχω αντιμετωπίσει διαρκή γαυγίσματα σκύλων, για τα οποία φυσικά δεν ευθύνονται οι ίδιοι, αλλά οι ασυνείδητοι ιδιοκτήτες τους, που αμελούν την αναγκαία φροντίδα. Ο σκύλος, ως το πιο εξημερωμένο ζώο συντροφιάς, είναι απολύτως εξαρτημένος από το αφεντικό του και το δεσμεύει αντικειμενικά σε σταθερές, καθημερινές υποχρεώσεις (να τον βγάλεις βόλτα βρέξει-χιονίσει, να αφιερώσεις κάποιον ελάχιστο χρόνο κ.ά.).
Από την άλλη, όσοι «αντέχουν» την ανεξαρτησία της, προτιμούν τη γάτα, η οποία μπορεί να μην είναι υπάκουη όσο ο σκύλος, ωστόσο μπορεί να απαλλάσσει το αφεντικό της από την καθημερινή υποχρέωση της βόλτας και δεν ενοχλεί τους γείτονες. Παρ’ όλ’ αυτά, η πιο πρόσφατη σχετική έρευνα κατέδειξε ότι κατά μέσο όρο τα 2/3 των ιδιοκτητών ζώων έχουν σκύλο και το 1/3 γάτες. Ίσως γιατί η πατερναλιστική, εξαρτητική, συναισθηματικά ανώριμη ελληνική κοινωνία δεν εκτιμά δεόντως την ανεξαρτησία των (όποιων) άλλων.
Στην ύπαιθρο, οι σκύλοι ζουν σε αυλές και κήπους, είναι πιο μεγαλόσωμοι και περισσότερο φύλακες. Επιπλέον, αναλαμβάνουν και συγκεκριμένα καθήκοντα (φύλαξη και συνοδεία κοπαδιών οικόσιτων ζώων, συντρόφευση στο κυνήγι κ.ά.). Οι γάτες ζουν περισσότερο έξω από το σπίτι, αλλά πάντα κοντά του.
Η εγκατάλειψη ζώων αποτελεί τη μεγαλύτερη μάστιγα μετά την κακοποίηση. Η σταδιακή αυστηροποίηση της κοινοτικής νομοθεσίας ενσωματώνεται στο εθνικό δίκαιο με σημαντική χρονική υστέρηση. Η δε εφαρμογή της πόρρω απέχει του επιθυμητού. Όπου και αν συμβαίνει (στην πόλη ή στην ύπαιθρο), η εγκατάλειψη οφείλεται στην ανικανότητα ανάληψης από τους ανθρώπους της ευθύνης, που συνεπάγεται η πρόσκτηση ενός ζώου συντροφιάς.
Η αντιμετώπιση του ζώου συντροφιάς ως παιχνιδιού για παιδιά ή ενήλικες υποτιμά τη φύση και τις ανάγκες του. Η by the way εγκατάλειψη ενός σκύλου μερικά χιλιόμετρα από το σπίτι του ασυνείδητου πρώην ιδιοκτήτη του δεν διαφέρει ουσιαστικά από το φριχτό θάνατο ενός μικρού κοτόπουλου στα χέρια ενός νηπίου, που αγοράστηκε ως πασχαλινό έθιμο από τα στοιβαζόμενα στα κλουβιά των vintage τρίτροχων σε λαϊκές αγορές και παζάρια ανά την επικράτεια. Το ίδιο ισχύει και για την πρώην οικόσιτη γάτα. Απονήρευτα από τους κινδύνους της φύσης (αρπακτικά πτηνά, αγέλες αδέσποτων σκύλων κ.ά.) και του ανθρώπου (αυτοκίνητα, δηλητηριάσεις κ.ά.), τα ζώα που εγκαταλείπονται αντιμετωπίζουν πολλαπλάσιες πιθανότητες του μέσου όρου να πεθάνουν πρόωρα και τραγικά.
Άλλη ένδειξη έλλειψης σεβασμού προς τα ζώα συντροφιάς είναι και η παράλειψη στείρωσής τους. Ακριβοί στα πίτουρα και φθηνοί στο αλεύρι, αδιαφορούμε που γαυγίζει στο μπαλκόνι (στην ουσία κλαίγοντας), αλλά δεν το απαλλάσσουμε από την ταλαιπωρία των ορμονών του οίστρου, ώστε, όταν βρούμε χρόνο, να το ζευγαρώσουμε, για να πουλήσουμε ή χαρίσουμε και ένα μωρό με βούλες στη μικρή ανιψιά μας. Ακόμα κι αν μας είναι αδιάφορος ο υπερπληθυσμός, δύσκολα γίνεται κατανοητό ότι η στείρωση ουσιαστικά κάνει τα ζώα συντροφιάς πιο ευτυχισμένα, καθώς τα απαλλάσσει από περιοδικές αγχογόνες περιόδους στη ζωή τους. Δεν είναι ευτυχία άγνοιας ανάλογη με αυτήν που μπορεί να ζήσει ένας άνθρωπος (μέχρι να μάθει αυτό που δεν ξέρει)!
Επιπλέον, συχνά τα ζώα συντροφιάς καλύπτουν τα κενά που δημιουργεί στο σύγχρονο άνθρωπο η μοναξιά, επιλεγμένη ή όχι. Αυτό δεν είναι κατακριτέο, αν δεν αλλάξει η σχέση μαζί τους ουσιωδώς, όταν βρεθεί σύντροφος. Στην αντίθετη περίπτωση, η ιδιοκτησία ενός ζώου γίνεται απλά ένα βολικό άλλοθι, μια μεταβίβαση του κενού συντροφικότητας σε μια βολική, ελεγχόμενη ύπαρξη, αναμενόμενων απαιτήσεων και προδιαγραφών.
Το επίπεδο πολιτισμού μιας κοινωνίας φαίνεται –και- από τη σχέση της με τα ζώα. Ανεξάρτητα από την ανεπάρκεια του Κράτους στον τομέα της διαχείρισής τους, τα ζώα συντροφιάς απαιτούν από εμάς ορισμένους ελάχιστους κανόνες αξιοπρεπούς συμβίωσης:
- Δεν αναλαμβάνουμε ένα ζώο, αν δεν είμαστε διατεθειμένοι να επωμιστούμε τις ευθύνες και το κόστος του σε χρόνο και χρήμα.
- Επιδιώκουμε το συντομότερο δυνατό τη στείρωσή του.
- Δεν διακυβεύουμε την υγιεινή του και κατ’ επέκταση την υγεία μας.
- Δεν το «παρκάρουμε» σε όποιον μπορεί να το κρατήσει», αν δεν υπάρχει σοβαρός λόγος.
- Ενημερωνόμαστε για τον «κόσμο» του, δηλαδή τις συνήθειές του, τη συμπεριφορά του, την τροφή του κ.ά.
- Επιδιώκουμε την ελεγχόμενη «κοινωνικοποίησή» του με άλλα του είδους του, καθώς και αυτή αποτελεί ανάγκη.
- Αν πρόκειται για σκύλο, επιδιώκουμε μια βασική εκπαίδευσή του (όχι αναγκαία να μας φέρνει τις παντόφλες), ώστε να νιώθει ασφαλέστερος (χρειάζεται αφεντικό) και να είναι αρμονικότερη η συμβίωση μαζί του.
