Κάθε χρόνο, μόλις διασχίζουμε το κατώφλι του Δεκεμβρίου ή και λίγο πριν, και με αποκορύφωμα το Γενάρη και το Φλεβάρη, πολύ συχνά έχουμε και μερικούς ανεπιθύμητους επισκέπτες, που δεν είναι άλλοι από τους ιούς που μας προκαλούν χειμωνιάτικες ασθένειες, με πιο γνωστές τη γρίπη και το κοινό κρυολόγημα. Και παρόλο που οι πλειονότητα των ανθρώπων έχουν νοσήσει τουλάχιστον μια φορά κατά τη διάρκεια της ζωής τους και από τα δυο, πολλοί λίγοι είναι σε θέση να διακρίνουν τη διαφορά. Με εξαίρεση δε τις περιπτώσεις που τα συμπτώματα είναι έντονα ή στην περίπτωση των ευπαθών ομάδων, ο μέσος σύγχρονος άνθρωπος προτιμά να αντιμετωπίζει μόνος του τα συμπτώματα των ασθενειών αυτών, πέφτοντας συχνά στην παγίδα της υπερβολικής κατανάλωσης φαρμάκων και όχι μόνο. Ας δούμε παρακάτω ποια είναι η συμπτωματολογία των χειμωνιάτικων λοιμώξεων, ποιες είναι οι ομοιότητες και διαφορές τους αλλά και τι πρέπει να κάνουμε για την αποτελεσματική πρόληψη και την ορθή αντιμετώπιση τους.
Η γρίπη
Η γρίπη είναι μια αρκετά μεταδοτική ιογενής μόλυνση του αναπνευστικού μας συστήματος, η οποία μπορεί να προσβάλει τον οποιοδήποτε, σε κάθε ηλικία με τις ευπαθείς ομάδες (παιδιά και ηλικιωμένους) να νοσούν συνηθέστερα και βαρύτερα. Υπάρχουν δυο τύποι ιών της γρίπης, ο τύπος Α και ο τύπος Β, ενώ τα στελέχη (σε απλή γλώσσα οι παραλλαγές) του ιού της γρίπης είναι περισσότερα από 200, μεταλλάσσονται (αλλάζουν) δε συνεχώς. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα εμβόλια που παρασκευάζονται κατά της γρίπης να είναι ένα μερικώς επιτυχημένο προληπτικό μέτρο κατά της νόσου, που χρειάζεται να το επαναλαμβάνουμε κάθε χρόνο προκειμένου να εξασφαλίζεται μια σχετική ανοσία.
Συμπτώματα: για να αρρωστήσει κάποιος από γρίπη, θα πρέπει να επιμολυνθεί με τον ιό, ο οποίος εισέρχεται στο σώμα μας από τη μύτη με την αναπνοή, τα μάτια ή το στόμα. Τα συμπτώματα που προκαλούνται από μια τέτοια επιμόλυνση μοιάζουν πολύ με αυτά του κοινού κρυολογήματος, αλλά έχουν και αρκετές διαφορές. Συνήθως η γρίπη εκδηλώνεται με σωματικό άλγος, πονοκέφαλο, ξαφνική κόπωση, ζεστές και κρύες εφιδρώσεις, συχνά πυρετό, βήχα, ξηρότητα στο λαιμό και σπανιότερα ναυτία και έμετος.
Η γρίπη είναι σπάνια επικίνδυνη για έναν υγιή ενήλικα μέχρι 60 χρονών, αλλά κάνει το άτομο επιρρεπές στο να νοσήσει και από άλλες βαρύτερες ασθένειες, όπως η πνευμονία. Για τους ανθρώπους όμως άνω των 60 ετών, η γρίπη μπορεί να είναι μια πολύ επικίνδυνη μόλυνση, αν σκεφτεί κανείς ότι σε αυτές τις ηλικίες οι αναπνευστικές μολύνσεις είναι η 5η αιτία θανάτου παγκοσμίως.
Θεραπεία: συνήθως τα συμπτώματα της γρίπης κάνουν αισθητή την παρουσία τους απρόσμενα και σε τέτοια ένταση που δεν επιδέχεται αμφισβήτηση ότι πράγματι δεν νιώθουμε καλά. Οι περισσότεροι, δε, από εμάς περιμένουμε μέχρι να ενταθούν πολύ τα συμπτώματα αυτά μέχρι να ζητήσουμε κάποιας μορφής θεραπεία ή και ανακούφιση. Στην περίπτωση όμως της γρίπης, είναι καλό να επεμβαίνουμε θεραπευτικά όσο το δυνατόν πιο γρήγορα από την αναγνώριση των συμπτωμάτων. Όσο περισσότερο καθυστερούμε, αφήνουμε το περιθώριο στον ιό να αναπαραχθεί και εξαπλωθεί πολύ γρήγορα μέσα στον οργανισμό μας, πολλές φορές και ανεξέλεγκτα, με αποτέλεσμα τα συμπτώματα να εντείνονται αλλά και οι πιο απλές και φυσικές στρατηγικές αντιμετώπισης να μην είναι πλέον και τόσο δραστικές. Στην ευπαθείς ομάδες, η καθυστέρηση αυτή μπορεί να είναι και θανατηφόρος, ενώ, σε κάθε περίπτωση, στις μη ευπαθείς είναι επώδυνη αφού τα συμπτώματα εντείνονται και ο χρόνος ίασης αυξάνεται.
Φάρμακα κατά του ιού της γρίπης: ο εμβολιασμός είναι ίσως από τα πιο αποτελεσματικά και χαμηλού κόστους μέτρα πρόληψης κατά της γρίπης, αρκεί να τον κάνει κανείς εγκαίρως. Συνίσταται να εμβολιαζόμαστε τον Οκτώβριο ή κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου γενικότερα, προτού δηλαδή επικρατήσουν χαμηλές θερμοκρασίες του χειμώνα. Εναλλακτική στρατηγική θεραπείας αποτελούν και τα αντι-ιικα φάρμακα, όπως είναι το Tamiflu (με δραστική ουσία olsetamivir που λειτουργεί ως αναστολέας της νευραμινιδάσης), τα οποία ωστόσο θα πρέπει να χορηγούνται μόνο σε πολύ σοβαρές περιπτώσεις ή σε ευπαθείς ομάδες και μόνον εφόσον προϋπάρχει η έγκριση του γιατρού. Σε κάθε περίπτωση, η λήψη αντι-ιικών φαρμάκων για απλές περιπτώσεις γρίπης ή από μη ευπαθείς ομάδες, περισσότερο επιζήμια είναι για τον οργανισμό παρα ευεργετική, αφού τα αποτελέσματα των αντι-ιικών φαρμάκων στις περιπτώσεις αυτές δεν είναι θεαματικά, ενώ ο οργανισμός μας συνηθίζει τη δράση τους, ώστε μελλοντικά και σε περίπτωση που τα χρειαστούμε για σοβαρό λόγο να μην λειτουργούν πολύ.
Εναλλακτική αντιμετώπιση και διατροφή: Η αυξημένη κατανάλωση υγρών και κυρίως νερού και αφεψημάτων, είτε ως προληπτικό μέτρο είτε ως θεραπεία βοηθάει πολύ, γιατί διατηρεί τον αναπνευστικό σωλήνα υγρό ώστε να καθίσταται δύσκολο στον ιό να εξαπλωθεί. Ταυτόχρονα, η λήψη πολλών υγρών ενισχύει και την άμυνα του οργανισμού, γιατί βελτιώνει τη λειτουργία των λευκών αιμοσφαιρίων. Ωστόσο ο τύπος των υγρών που καταναλώνονται είναι πολύ σημαντικός. Αυτό που δεν είναι γνωστό, είναι ότι η κατανάλωση υγρών που έχουν πολλά σάκχαρα μειώνει σημαντικά την ικανότητα των λευκών αιμοσφαιρίων να αντιμετωπίζουν τα μικρόβια. Πέρα από την κατανάλωση υγρών, βότανα και μπαχαρικά όπως η κανέλα και το τζίντζερ, αλλά και τα κοινά συμπληρώματα διατροφής (πολυβιταμίνες, βιταμίνη C, ψευδάργυρος κ.λπ.) βοηθούν πολύ και στην πρόληψη και στην αντιμετώπιση της γρίπης. Η διατροφή και τα συμπληρώματα, θα αναλυθούν σε επόμενο άρθρο εκτενέστερα.
Το κοινό κρυολόγημα
Το κοινό κρυολόγημα είναι μόλυνση του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος που προκαλείται και αυτή από ιό, συνηθέστερα ρινοϊό και όχι από τον «κρύο καιρό». Είναι κοινή αλλά εσφαλμένη η αντίληψη ότι το κρυολόγημα δημιουργείται από τον χειμωνιάτικο καιρό. Στην πραγματικότητα, οι χαμηλές θερμοκρασίες και οι χειμωνιάτικες καιρικές συνθήκες εν γένει δεν είναι αυτές που προκαλούν το κρυολόγημα. Υπάρχουν τουλάχιστον 200 διαφορετικοί ιοί που προκαλούν κοινό κρυολόγημα στον άνθρωπο, οι οποίοι απλώς ευδοκιμούν καλύτερα στις χειμωνιάτικες χαμηλές θερμοκρασίες, γι’ αυτό και αρρωσταίνουμε συχνότερα το χειμώνα.
Είναι γεγονός ότι καθημερινά και όλες τις εποχές είμαστε εκτεθειμένοι σε πλήθος μικροβίων και ιών, ωστόσο οι περισσότεροι από εμάς δεν αρρωσταίνουν από κοινό κρυολόγημα περισσότερο από μια με δυο φορές το χρόνο και αν. Το γεγονός αυτό σχετίζεται με το πόσο ισχυρό είναι το ανοσοποιητικό μας σύστημα ώστε να εξουδετερώνει εγκαίρως τους ιούς προτού προλάβουν να εξαπλωθούν και να μας οδηγήσουν στην εμφάνιση συμπτωμάτων. Χαρακτηριστικό είναι ότι τα παιδιά, επειδή το ανοσοποιητικό τους σύστημα δεν έχει ωριμάσει πλήρως, είναι περισσότερο επιρρεπή σε κρυολογήματα.
Συμπτώματα: Κατά κανόνα, όταν έχουμε κοινό κρυολόγημα βιώνουμε μια γενική αδιαθεσία, πυρετό, πόνο στο κεφάλι ή και στα κόκαλα, συνάχι και βλεννώδεις εκκρίσεις. Το πρώτο σύμπτωμα που συνήθως εμφανίζεται στο κοινό κρυολόγημα είναι το φτέρνισμα, σα μια προσπάθεια του οργανισμού να αποβάλει υδαρές ή βλεννώδεις εκκρίσεις και νεκρούς μικροοργανισμούς που έχουν συσσωρευτεί στο ανώτερο αναπνευστικό μας σύστημα. Η διάρκεια του κοινού κρυολογήματος είναι περίπου 4 – 10 μέρες και σε αυτές πολύ συχνά υπάρχει ερεθισμός, ξηρότητα, πόνος στο λαιμό συνοδευόμενος από βήχα.
Φάρμακα για το κοινό κρυολόγημα: τα φάρμακα για το κοινό κρυολόγημα στοχεύουν κυρίως στην ανακούφιση των συμπτωμάτων, στην ελαχιστοποίηση της πιθανότητας επιπλοκών αλλά και στη συντόμευση της διάρκειας της μόλυνσης. Συνεπώς, συνίσταται η λήψη αποχρεμπτικών σιροπιών, αποσυμφορητικών της μύτης, αντιπυρετικών, αναλγητικών αλλά και σκευασμάτων που περιέχουν την ουσία ψευδοεφεδρίνη, τα λεγόμενα και χάπια «cold and flu» ή και καραμέλες για το λαιμό. Τα φάρμακα αυτά είναι αρκετά αποτελεσματικά για την ανακούφιση των συμπτωμάτων του κοινού κρυολογήματος, ωστόσο αξίζει να σημειωθεί ότι η λήψη τους καλό είναι να γίνεται με μέτρο και όποτε κρίνεται απαραίτητο και σίγουρα δε θα πρέπει κανείς να παίρνει οποιαδήποτε αντιβίωση, όταν έχει κοινό κρυολόγημα χωρίς την προγενέστερα να έχει συμβουλευτεί τον παθολόγο της εμπιστοσύνης του.
Εναλλακτική αντιμετώπιση και διατροφή: Και εδώ όπως και στην γρίπη, η αυξημένη κατανάλωση νερού και αφεψημάτων, είτε ως προληπτικό μέτρο είτε ως θεραπεία βοηθάει πολύ, γιατί διατηρεί τον αναπνευστικό σωλήνα υγρό ώστε να καθίσταται δύσκολο στον ιό να εξαπλωθεί. Η διατροφή και τα συμπληρώματα, θα αναλυθούν σε επόμενο άρθρο εκτενέστερα.
Η διαφορά του κοινού κρυολογήματος από τη γρίπη.
Τόσο το κοινό κρυολόγημα όσο και η γρίπη είναι στην ουσία ασθένειες που έχουν κοινά συμπτώματα γι’ αυτό και είναι δύσκολο να διακριθούν. Υπάρχουν όμως και ορισμένες διαφορές που καλό θα είναι να έχουμε κατά νου, ώστε να είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε από τι αρρωστήσαμε και να το αντιμετωπίζουμε με τον ενδεδειγμένο κατά περίπτωση τρόπο. Οι διαφορές μεταξύ του κοινού κρυολογήματος και της γρίπης είναι οι εξής:
- Και οι δυο είναι μικροβιακές μολύνσεις, αλλά το κοινό κρυολόγημα συνήθως προέρχεται από ρινοϊό ενώ η γρίπη από τον ιό της γρίπης.
- Στο κοινό κρυολόγημα το σημείο της μόλυνσης είναι το ανώτερο αναπνευστικό μας σύστημα, ενώ στη γρίπη πάσχει ολόκληρο το αναπνευστικό μας σύστημα.
- Τα συμπτώματα του κοινού κρυολογήματος ξεκινούν σταδιακά μέσα στα πρώτα 2-3 εικοσιτετράωρα από τη μόλυνση, ενώ στη γρίπη τα συμπτώματα εκδηλώνονται αμέσως και με ξαφνικό τρόπο. Αυτή είναι ίσως και η πιο ευδιάκριτη διαφορά ανάμεσα στις δυο ασθένειες ώστε να είναι σε θέση ο καθένας μας να τις αναγνωρίζει.
- Στη γρίπη έχουμε συνήθως υψηλό πυρετό, ενώ στο κοινό κρυολόγημα μπορεί και να μην έχουμε πυρετό.
- Ο πονοκέφαλος είναι ένα σύμπτωμα που παρουσιάζεται συχνότερα στην γρίπη από ότι στο κοινό κρυολόγημα. Επιπρόσθετα και οι γενικευμένοι πόνοι είναι συχνότεροι και μεγαλύτερης έντασης στη γρίπη.
- Όταν έχουμε γρίπη, υπάρχει σοβαρή εξάντληση στον οργανισμό μας, ενώ στο κοινό κρυολόγημα η εξάντληση είναι συνήθως ηπιότερη.
- Το φτέρνισμα είναι βασικό σύμπτωμα το κοινού κρυολογήματος και όχι της γρίπης.
- Ο ιός της γρίπης μπορεί να δώσει περαιτέρω βαριά λοίμωξη στους πνεύμονες και να οδηγήσει σε πνευμονία. Στο κοινό κρυολόγημα αν υπάρξει κάποια λοίμωξη στον πνεύμονα είναι συνήθως πιο ελαφριά από αυτήν της γρίπης
- Κοινό κρυολόγημα μπορεί να μας συμβεί όλη τη διάρκεια του χρόνου με βασικότερους μήνες τους χειμερινούς, ως αποτέλεσμα της αποδυνάμωσης του ανοσοποιητικού μας συστήματος. Η γρίπη έχει έξαρση συνήθως από Οκτώβριο μέχρι Φεβρουάριο.
Χριστίνα Μπακοπούλου
Φαρμακοποιός
Βιβλιογραφία
1. “The evaluation of efficacy and safety of a cough (EMA) granules used for upper respiratory disorders”. Khan MF, Akram M, Akhter N, Mukhtiar M, Zahid R, Khan FS, Daniyal M, Tahir IM, Ahmed K, Sharif A, Kausar S, Shah SMA, Usmanghani K. NCBI
2. “Evaluation of the quality and value of data sources for postmarket surveillance of the safety of cough and cold medications in children”, Green JL, Reynolds KM, Banner W, Bond GR, Kauffman RE, Palmer RB, Paul IM, Dart RC. PUBMED
3. “With fever it’s the real flu I would say: laypersons’ perception of common cold and influenza and their differences- a qualitative study in Austria, Belgium and Croatia”, Mayrhuber EA, Peersman W, van de Kraats N, Petricek G, Ćosić Diviak A, Wojczewski S, Hoffmann K. Pubmed
4. “Public knowledge and perception about antimicrobials and antimicrobial resistance in Japan: A national questionnaire in 2017”, Kamata K, Tokuda Y, Gu Y, Ohmagari N, Yanagihara K. Pubmed
5. “Beverage Containing Dispersible Yeast β-Glucan Decreases Cold/Flu Symptomatic Days After Intense Exercise: A Randomized Controlled Trial.”, Mah E, Kaden VN, Kelley KM, Liska DJ. NCBI
6. “Temperature Sensitive Mutations in Influenza A Viral Ribonucleoprotein Complex Responsible for the Attenuation of the Live Attenuated Influenza Vaccine.” Martínez-Sobrido L, Peersen O, Nogales A. Pubmed
7. “Time-to-onset of cold and flu symptom relief: A randomized, double-blind, placebo-controlled pilot study for a multi-symptom combination product.” Zhang Y, Mallefet P. Pubmed
8. “Effects of orally administered lactoferrin and lactoperoxidase on symptoms of the common cold.” Shin K, Wakabayashi H, Sugita C, Yoshida H, Sato K, Sonoda T, Yamauchi K, Abe F, Kurokawa M. NCBI
9. “Epidemiology of influenza in Ethiopia: findings from influenza sentinel surveillance and respiratory infection outbreak investigations, 2009-2015.” Woyessa AB, Mengesha M, Belay D, Tayachew A, Ayele W, Beyene B, Kassa W, Zemelak E, Demissie G, Amare B, Boulanger L, Granados C, Williams T, Tareke I, Rajatonirina S, Jima D. Pubmed
10. “Identification of a Novel Inhibitor of Human Rhinovirus Replication and Inflammation in Airway Epithelial Cells.” Yang Z, Bochkov YA, Voelker DR, Foster MW, Que LG. Pubmed
11. “Prospective study of probiotic supplementation results in immune stimulation and improvement of upper respiratory infection rate.” Zhang H, Yeh C, Jin Z, Ding L, Liu BY, Zhang L, Dannelly HK. NCBI
12. “Prevalence of exceeding maximum daily dose of paracetamol, and seasonal variations in cold-fluseason. Shiffman S, Battista DR, Kelly JP, Malone MK, Weinstein RB, Kaufman DW. Pubmed
13. “Distinction between rhinovirus-induced acute asthma and asthma-augmented influenza infection.” Guibas GV, Tsolia M, Christodoulou I, Stripeli F, Sakkou Z, Papadopoulos NG. Pubmed
14. “Antibiotic knowledge, attitudes and behaviours of Albanian health care professionals and patients – a qualitative interview study.” Kaae S, Malaj A, Hoxha I. NCBI
15. “Surveys of public knowledge and attitudes with regard to antibiotics in Poland: Did the European Antibiotic Awareness Day campaigns change attitudes?” Mazińska B, Strużycka I, Hryniewicz W. NCBI
16. “Environmental Stability of Swine and Human Pandemic Influenza Viruses in Water under Variable Conditions of Temperature, Salinity, and pH.” Poulson RL, Tompkins SM, Berghaus RD, Brown JD, Stallknecht DE. Pubmed
17. “A systems approach to understanding human rhinovirus and influenza virus infection.” Kim TK, Bheda-Malge A, Lin Y, Sreekrishna K, Adams R, Robinson MK, Bascom CC, Tiesman JP, Isfort RJ, Gelinas R. NCBI
18. “Long term serious olfactory loss in colds and/or flu.” de Haro-Licer J, Roura-Moreno J, Vizitiu A, González-Fernández A, González-Ares JA. Pubmed
