Σύμφωνα με την πιο διαδεδομένη αντίληψη, η απελευθέρωση στο περιβάλλον γενετικά τροποποιημένων οργανισμών (ΓΤΟ / Genetically Modified Organisms – GMO) αποτελεί μείζονα απειλή κατά του περιβάλλοντος, της δημόσιας υγείας και της διατροφικής ασφάλειας. Ως ΓΤΟ ορίζονται οργανισμοί (ζωικοί ή φυτικοί, πλην όμως όχι ανθρώπινοι), στο γενετικό υλικό των οποίων έχει παρέμβει η επιστήμη, με σκοπό (υποτίθεται) τη βελτίωση χαρακτηριστικών τους, που σχετίζονται με την αντοχή στη φθορά, την ποιότητα, την περιεκτικότητα σε θρεπτικά συστατικά κ.ά.
Οι ΓΤΟ (τα λεγόμενα «μεταλλαγμένα») έχουν αποτελέσει από αφορμή για σενάρια συνωμοσίας μέχρι και πεδίο έντονης πολιτικής αντιπαράθεσης, κυρίως (αλλά όχι μόνον) με πρωτοβουλία των οικολογικών / πράσινων κομμάτων της ΕΕ. Σκοπός αυτού του σημειώματος είναι να θίξει ακροθιγώς το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο των ΓΤΟ, καθώς και τα δικαιώματά μας ως προς αυτούς.
Τον Απρίλιο του 2015 ψηφίστηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο η Οδηγία 2015/412, που τροποποιεί σε ορισμένα σημεία την Οδηγία 2001/18 (βασική οδηγία για τους ΓΤΟ). Ας δούμε τα πιο ενδιαφέροντα σημεία τους (που εν πολλοίς έχουν ενσωματωθεί στο εθνικό δίκαιο):
Οδηγία 2001/18
- Μεταξύ άλλων, στο σκεπτικό, η ΕΕ συνεκτιμά την ανάγκη «…να εξασφαλιστεί η ασφαλής ανάπτυξη βιομηχανικών προϊόντων που χρησιμοποιούν ΓΤΟ».
- Η σκόπιμη ελευθέρωση ΓΤΟ στο ερευνητικό στάδιο είναι τις περισσότερες φορές απαραίτητο βήμα στην ανάπτυξη νέων προϊόντων που προέρχονται από ή περιέχουν ΓΤΟ. Συναφώς, για κανένα ΓΤΟ ως προϊόν δεν πρέπει να μελετάται διάθεση στην αγορά, χωρίς να έχει προηγουμένως υποβληθεί σε ικανοποιητικές δοκιμές στην πράξη, κατά το στάδιο έρευνας και ανάπτυξης, σε οικοσυστήματα, στα οποία είναι ενδεχόμενο να έχει επίδραση η χρήση του.
- Είναι αναγκαίο να θεσπιστεί κοινοτική διαδικασία έγκρισης για τη διάθεση στην αγορά ΓΤΟ ως προϊόντων ή εντός προϊόντων. Ειδικότερα, κάθε πρόσωπο (εννοεί φυσικό ή νομικό) πριν προχωρήσει σε νέα σκόπιμη ελευθέρωση ενός ΓΤΟ στο περιβάλλον ή διαθέσει στην αγορά ΓΤΟ ως προϊόν ή μέρος προϊόντων, πρέπει να προβεί στη σχετική κοινοποίηση προς την εθνική αρμόδια αρχή (για την Ελλάδα αρμόδια αρχή είναι το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων / Ενιαίος Φορέας Ελέγχου Τροφίμων – ΕΦΕΤ). Η κοινοποίηση αφορά σε τεχνικό φάκελο, με πληροφορίες ως προς την εκτίμηση κινδύνου για το περιβάλλον, μέτρα αντιμετώπισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, οδηγίες χρήσης, συσκευασία και επισήμανση. Η απόρριψη κοινοποίησης από μία αρμόδια αρχή δεν θα πρέπει να επηρεάζει την υποβολή κοινοποίησης για τον ίδιο ΓΤΟ σε άλλα αρμόδια αρχή (εννοεί της ΕΕ).
- Όταν ένα προϊόν, που περιέχει ΓΤΟ, διατίθεται στην αγορά έχοντας εγκριθεί σύμφωνα με την παρούσα οδηγία, ένα κράτος-μέλος (κ-μ) δεν μπορεί να απαγορεύει, περιορίζει ή εμποδίζει τη διάθεσή του στην αγορά.
- Τα κ-μ ζητούν τη γνώμη του κοινού όσον αφορά τη σκόπιμη ελευθέρωση ΓΤΟ. Αν μια αρμόδια αρχή διατηρεί αντίρρηση για έναν ΓΤΟ, η Επιτροπή (εννοεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την Commission) εκδίδει απόφαση, μετά από παραπομπή του θέματος σε επιστημονική επιτροπή.
- Μπορεί να θεσπίζεται κατώτατο όριο, κάτω του οποίου δεν είναι υποχρεωτική η επισήμανση ΓΤΟ σε ένα προϊόν (στην Ελλάδα ισχύει το 0,9% της μάζας του προϊόντος).
- Οι έμμεσες επιπτώσεις της σκόπιμης ελευθέρωσης ΓΤΟ στο περιβάλλον παρατηρούνται με καθυστέρηση (οψιφανείς), ενώ πιθανότατα οι ΓΤΟ ως ανθεκτικότεροι μπορεί να εισβάλλουν στα φυσικά ενδιαιτήματα!
Οδηγία 2015/412
- Παρέχεται στα κ-μ η δυνατότητα απαγόρευσης της καλλιέργειας ΓΤΟ στο έδαφός τους (αλλά πάντοτε όχι της εισαγωγής και διάθεσής τους στην αγορά).
- Οι έρευνες για την εκτίμηση κινδύνων από τη σκόπιμη ελευθέρωση ΓΤΟ θα πρέπει να είναι στη διάθεση του κοινού.
- Τα κ-μ στα οποία καλλιεργούνται ΓΤΟ λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα σε μεθοριακές περιοχές της επικράτειάς τους, για την αποφυγή ενδεχόμενης διασυνοριακής μόλυνσης.
Από τα παραπάνω προκύπτει το εξής αντιφατικό συμπέρασμα:
Ενώ η ΕΕ αποδέχεται και ενσωματώνει στις οικείες Οδηγίες επιστημονικά συμπεράσματα (και επιχειρήματα των οικολόγων) ότι οι ΓΤΟ ενέχουν κινδύνους για το περιβάλλον και τη δημόσια υγεία, εξακολουθεί εμφατικά να αρνείται στα κ-μ της το δικαίωμα να απαγορεύουν τη διακίνηση των ΓΤΟ, υπό το σκεπτικό ότι πρέπει να εξασφαλίζεται η ανεμπόδιστη οικονομική ανάπτυξη!
Πέραν των ανωτέρω, είναι αξιοσημείωτο ότι στις ΗΠΑ και τον Καναδά (σε αντίθεση με τον υπόλοιπο κόσμο) δεν υφίσταται καμία υποχρέωση σήμανσης ΓΤΟ σε προϊόντα, γεγονός που αποκτά ιδιαίτερη σημασία εν όψει των σε εξέλιξη συνομιλιών μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ για τη Διατλαντική Ένωση Εμπορίου και Επενδύσεων (Transatlantic Trade and Investment Partnership – TTIP). Ευτυχώς, ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν Κλοντ Γιουνκέρ έχει δηλώσει ότι το ζήτημα της ασφάλειας των τροφίμων θα αποτελέσει το πρώτο στα θέματα της οικείας ατζέντας.
Να προσθέσουμε επίσης ότι ο παραγωγός προϊόντων με ΓΤΟ δεν υποχρεούται σε σχετική επισήμανση, όταν η επιμόλυνση με τον ΓΤΟ έχει συμβεί σε προγενέστερο στάδιο παραγωγής. Για παράδειγμα, αν μια αγελάδα τρέφεται με μεταλλαγμένη ζωοτροφή, το γάλα της δεν υπόκειται σε υποχρέωση σήμανσης για ΓΤΟ.
Η παρούσα κυβέρνηση έχει δεσμευτεί να φέρει στη Βουλή αναλυτικότερο και αυστηρότερο νόμο για τους ΓΤΟ. Ανεξάρτητα, όμως, από αυτό, πώς μπορούμε να προστατευθούμε στοιχειωδώς από του ΓΤΟ, εφόσον το θέλουμε;
- Οι συλλογικότητες και δημόσιοι φορείς, που διεξάγουν προμήθειες ή / και διάθεση τροφίμων: εξαντλώντας το δικαίωμα να ζητούν από τους προμηθευτές τους όλον τον τεχνικό φάκελο και την έγκριση της ΕΕ για τη διάθεση ΓΤΟ, καθώς και το δικαίωμα να δηλώνεται από τους προμηθευτές τροφίμων η καταγωγή τους.
- Οι πολίτες μεμονωμένα: παρατηρώντας προσεκτικά τη συσκευασία και επισήμανση των προϊόντων που αγοράζουμε, έχοντας υπόψη την υποχρέωση των εταιρειών να αναφέρουν την ύπαρξη ΓΤΟ, όταν το ποσοστό του στη μάζα του τελικού προϊόντος ξεπερνά το 0,9%. Επιπλέον, από τη συνεχή παρακολούθηση στο σύνδεσμο http://ec.europa.eu/food/dyna/gm_register/index_en.cfm των εκάστοτε εγκεκριμένων για κυκλοφορία ΓΤΟ στην ΕΕ, που επί του παρόντος περιορίζονται σε ποικιλίες βαμβακιού, καλαμποκιού, μαγιάς, ζαχαρότευτλου και ελαιοκράμβης (ζωοτροφή και βιοκαύσιμο).
Ανεξάρτητα, όμως, από όλα τα παραπάνω, η επαγρύπνησή μας ως πολιτών ως προς τους ΓΤΟ θα κρίνεται και από τις πολιτικές μας επιλογές. Η οικολογία ως πολιτική και στάση ζωής δεν μπορεί να αποτελεί υπόθεση μιας ελίτ. Κοντολογίς, η προστασία της βιοποικιλότητας και της δημόσιας υγείας δεν είναι υπεύθυνο να αποτελούν πολυτέλεια όσων έχουν λύσει τα βασικά τους προβλήματα, αλλά συνιστά, όπως κάθε ζήτημα περιβάλλοντος, στοιχειώδη ευθύνη απέναντι στις μελλοντικές γενιές.
current_Panos
