Διαβάζοντας τα πρόσφατα άρθρα που δημοσίευσε ο current_Panos, με τίτλο «Social Μήδεια» αλλά και «Πολλά κινητά, λιγότερη επικοινωνία», το να μπει κανείς σε περαιτέρω σκέψεις και προβληματισμό, είναι στην ουσία ο μονόδρομος.
Η κατάχρηση του κινητού τηλεφώνου, η διαρκής cyber επικοινωνία, η λεκτική και συναισθηματική έκφραση των ανθρώπων σε καθημερινή βάση με τη χρήση των social media και κυρίως του Facebook, είναι μια σύγχρονη πραγματικότητα. Δε θα επεκταθώ να μιλήσω για τα αίτια αυτού, αλλά ούτε για τα αποτελέσματα σε κοινωνικό επίπεδο, γιατί από αυτή τη σκοπιά, το θέμα αναλύθηκε ενδελεχώς από τον current_Panos. Το ερώτημα το οποίο τίθεται εδώ, είναι κατά πόσον αυτές οι συνήθειες, με τις οποίες είμαστε στην πλειονότητα μας εξοικειωμένοι, επιβαρύνουν τη ψυχική και σωματική μας υγεία.
Nomophobia.
Η κακή χρήση του κινητού τηλεφώνου και κατ’ επέκταση του διαδικτύου, στην πραγματικότητα, διακυβεύει πολύ περισσότερα πράγματα από την άσκοπη σπατάλη του προσωπικού μας χρόνου και τις σχέσεις μας με τους άλλους ανθρώπους, αρχής γενομένης, τη ψυχική μας υγεία.
Σύμφωνα με μια πρόσφατη έρευνα της Nokia, ένας στους πέντε χρήστες smartphone ελέγχει τις ενημερώσεις του κινητού του περισσότερο από 100 φορές την ημέρα, ένας στους δέκα κάνει έρωτα με το κινητό στο χέρι, ενώ υπάρχει και ποσοστό ανθρώπων –ειδικά έφηβοι- που δε το αποχωρίζονται ούτε στον ύπνο ή το ντους. Και μέχρι εδώ, μπορεί κάλλιστα να αναφωνήσει κανείς ότι – παρά τα τραγικά υψηλά ποσοστά που δίνουν οι στατιστικές- πρόκειται για ακραία, μεμονωμένα περιστατικά.
Είναι όμως ακραία και μεμονωμένα πράγματι; Πόσες όμως φορές πανικοβλήθηκες ή λυπήθηκες, επειδή η μπαταρία του κινητού σου φτάνει στο τέλος της και είσαι στο δρόμο; Ή ενδόμυχα νευρίασες γιατί δεν έχεις άμεση πρόσβαση στο φορτιστή σου; Πόσες φορές δε δυσανασχέτησες επειδή δεν έχεις καλό σήμα; Πόσες φορές τσεκάρεις μέσα στη μέρα αν το κινητό σου είναι στην τσέπη σου ή μήπως σου έπεσε; Πόσες φορές κανόνισες συνάντηση με φίλους, σε μέρος που να έχεις δυνατό σήμα και ας μη σου αρέσει ο καφές εκεί; Σε μικρό ή μεγαλύτερο βαθμό, έχουμε όλοι αποδεχτεί –ανυποψίαστοι- τις συμπεριφορές μας αυτές ως σύγχρονο τρόπο ζωής, ως Lifestyle, την ώρα που η επιστημονική κοινότητα έχει ορίσει αυτήν την ανθρώπινη συμπεριφορά ως ψυχική νόσο, στην κατηγορία των εμμονικών φοβιών, γνωστή μάλιστα με τον όρο Nomophobia.
Ο όρος Nomophobia, προέρχεται από τη σύντμηση των αγγλικών λέξεων no mobile phone phobia και πρόκειται για επισήμως καταγεγραμμένη σύγχρονη ψυχική νόσο. Η νόσος αυτή, χαρακτηρίζεται από αγχώδεις διαταραχές και θλίψη, την οποία εμφανίζουν οι χρήστες των κινητών τηλεφώνων, όταν το κινητό τους δε λειτουργεί για κάποιο λόγο, συνοδευόμενη, πολλές φορές, ακόμη και από καθαρά συμπτώματα συνδρόμου στέρησης.
Σύμφωνα με βρετανικές έρευνες, σχεδόν το 53% των χρηστών smartphone, διακατέχονται από αυτήν την εμμονική φοβία, η οποία είναι συχνότερη στις ηλικίες 18-34 ετών, με τις γυναίκες να κρατούν τα σκήπτρα. Οι δε πάσχοντες, χαρακτηρίζονται από την τάση να ελέγχουν διαρκώς το κινητό τους, να το φορτίζουν συνεχώς, να το παίρνουν μαζί τους σε οποιαδήποτε δραστηριότητα τους, ενώ σε ποσοστό 72% φροντίζουν να βρίσκονται νυχθημερόν σε απόσταση μικρότερη του ενάμιση μέτρου από τη συσκευή τους. Επιπλέον, τα άτομα αυτά, κάνουν πολύ διαταραγμένο ύπνο, μπαίνουν στον πειρασμό να πουν ψέματα για το χρόνο χρήσης του κινητού τους τηλεφώνου, αγχώνονται και θλίβονται όταν δεν το έχουν δίπλα τους και το ελέγχουν κρυφά, την ώρα που μετάσχουν σε διάφορες κοινωνικές εκδηλώσεις. Τέλος, οι πάσχοντες τείνουν να αποκόπτονται ολοένα από τον κοινωνικό τους περίγυρο και την πραγματική συναναστροφή με τους ανθρώπους, ενώ διατρέχουν σοβαρότατο κίνδυνο εμφάνισης συμπτωμάτων κατάθλιψης. Αυτού του είδους οι συμπεριφορές, σαφέστατα και υποδηλώνουν εξάρτηση και μάλιστα, οι άνθρωποι που τις εκδηλώνουν, συχνά αντιμετωπίζουν και προβλήματα ελέγχου της παρορμητικότητας τους ή/ και απόσπασης προσοχής ή/ και ανάγκης για άμεση επιβράβευση, σύμφωνα με τον Dr. Phil Reed, Καθηγητή Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου του Swansea, ειδικευμένο σε θέματα εθισμού σε ψηφιακά μέσα.
Το βασικότερο πρόβλημα με τη nomophobia, είναι ότι διαπιστώνει κανείς ότι πάσχει, όταν πλέον τα συμπτώματα της, τον έχουν «γραπώσει» για τα καλά. Και αυτό γιατί, τα αρχικά συμπτώματα εμφάνισης της, όχι μόνον δεν ενοχοποιούνται ή προβληματίζουν, αλλά αντίθετα μας είναι ιδιαίτερα οικεία και τα θεωρούμε φυσιολογικές αντιδράσεις – συνήθειες του σύγχρονου ανθρώπου. Τείνουμε να απαξιώνουμε μια παρέα εφήβων που ο καθένας τους κάθεται περιχαρακωμένος στην καφετέρια και ταυτόχρονα βυθισμένος στην οθόνη του κινητού του. Λέμε πως τα παιδιά αυτά δεν έχουν ουσιαστικές φιλίες και δεν ξέρουν πώς να περνούν όμορφα τις στιγμές τους. Και μέχρι εκεί. Κανείς δεν κάνει εύκολα προεκτάσεις για τον κίνδυνο που ενέχουν στην υγεία, αυτές οι συμπεριφορές, κυρίως εξαιτίας της έλλειψης ουσιαστικής ενημέρωσης. Και υπό την έννοια αυτή, η ενημέρωση με σκοπό την πρόληψη, ακόμη και σε επίπεδο σχολικών σεμιναρίων ή επίσκεψης σε παιδοψυχολόγο, είναι ιδιαίτερα σημαντική και δύναται να προλάβει τα περαιτέρω.
Από εκεί και πέρα, αξίζει να σημειωθεί, ότι εκτός από τη Nomophobia, η κατάχρηση της συσκευής του κινητού τηλεφώνου μπορεί να προκαλέσει και πλήθος άλλων διαταραχών στην ανθρώπινη υγεία. Επιγραμματικά:
Εξελισσόμενη μυωπία.
Ως γνωστόν, η μυωπία στον άνθρωπο σταθεροποιείται λίγα χρόνια μετά την ενηλικίωση του. Ωστόσο, η πολύωρη και καθημερινή χρήση των κινητών τηλεφώνων, έχει οδηγήσει στο φαινόμενο της εξελισσόμενης μυωπίας, κατά το οποίο παρατηρούμε ολοένα και περισσότερα περιστατικά ανθρώπων, να αλλάζουν τα γυαλιά τους ακόμη και σε ηλικία 40 ετών. Αυτό οφείλεται στο γεγονός, ότι το φως που εκπέμπουν οι οθόνες του κινητών τηλεφώνων, αλλά και η παρατεταμένη εστίαση των οφθαλμών σε αυτές, είναι ιδιαίτερα επιβαρυντικά για την όραση. Ταυτόχρονα, όταν τα μάτια εστιάζουν διαρκώς σε μια οθόνη, που βρίσκεται σε ιδιαίτερα κοντινή απόσταση, τα γονίδια που ελέγχουν την μυωπία παραμένουν ενεργά, και έτσι, η οφθαλμοπάθεια αυτή, δεν σταθεροποιείται ως είθισται, αλλά επιδεινώνεται.
Το σύνδρομο των φανταστικών δονήσεων.
Η εξοικείωση μας με τη συσκευή του κινητού τηλεφώνου, αλλά και το άγχος αναμονής μια κλίσης, δημιουργούν συχνά την εσφαλμένη εντύπωση – ψευδαίσθηση- ότι το κινητό μας δονήθηκε είτε από κλίση είτε από μήνυμα. Σπεύδουμε συχνότατα να ελέγξουμε τη συσκευή μας, πεπεισμένοι ότι έχουμε δεχτεί κάποιο μήνυμα ή κλίση, ενώ στην πραγματικότητα, δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο. Και αυτό αποτελεί μιας μορφής σύγχρονη εμμονή, η οποία μάλιστα έχει προσλάβει αρκετά μεγάλες διαστάσεις, αν σκεφτεί κανείς ότι ένα συντριπτικό ποσοστό 70% των χρηστών κινητού τηλεφώνου, πάσχουν συστηματικά από το σύνδρομο αυτό, με το 89% αυτών, να βιώνουν μια φανταστική δόνηση τουλάχιστον για μια φορά την εβδομάδα και το 13% εξ’ αυτών σε καθημερινή βάση.
Αυχενοπάθεια.
Η πολύωρη ενασχόληση με το κινητό τηλέφωνο σε καθημερινή βάση, μπορεί να προκαλέσει προβλήματα αυχενοπάθειας, ακόμη και σε νέους ανθρώπους. Το ανθρώπινο κεφάλι, είναι ιδιαίτερα βαρύ, μπορεί να φτάσει και τα 5 κιλά, ανάλογα τη γενικότερη σκελετική κατατομή κάποιου. Η συχνή και επί μακρόν παραμονή μας με σκυμμένο τον κορμό και το κεφάλι προς τα εμπρός, κατά τη διάρκεια χρήσης του κινητού τηλεφώνου, μπορεί να προκαλέσει οξύ πόνο στον αυχένα αλλά και τους ώμους, που, εν δυνάμει, μπορεί να εξελιχθούν σε χρόνιες μυοσκελετικές φλεγμονές.
Αποστολή γραπτών μηνυμάτων καθ’ ύπνο.
Στη διεθνή ορολογία ονομάζεται και Sleep Texting Syndrome. Πρόκειται για ένα σύγχρονο σύνδρομο κατά το οποίο, ο πάσχων γράφει και αποστέλλει μηνύματα (sms) κατά τη διάρκεια του ύπνου του, χωρίς να διακατέχεται από οποιαδήποτε συνειδητότητα. Το σύνδρομο αυτό, κατατάσσεται στις γενικότερες διαταραχές του ύπνου, οι οποίες περιγράφονται αναλυτικότερα στο άρθρο «Στην αγκαλιά του Μορφέα».
Ναυτία – ίλιγγος και έλλειψη προσανατολισμού.
Η παρατεταμένη εστίαση των οφθαλμών στην οθόνη του κινητού, σε συνδυασμό με τα τρισδιάστατα χαρακτηριστικά που έχουν τα σύγχρονα smartphones, μπορεί να οδηγήσουν το χρήστη στη συχνή εμφάνιση προβλημάτων ναυτίας και ιλίγγου. Ένα πρώτο σύμπτωμα που εμφανίζεται στους πάσχοντες, είναι η ψευδαίσθηση ότι αυτοί κινούνται, ενώ στην πραγματικότητα είναι απολύτως ακίνητοι. Περαιτέρω επιδείνωση της κατάστασης αυτής, αποτελεί η εμφάνιση φαινομένων έλλειψης προσανατολισμού του χρήστη, σε χώρους που του είναι ιδιαίτερα οικείοι. Το πρόβλημα αυτό, ωστόσο, μπορεί να αντιμετωπιστεί σχετικά εύκολα, εάν οι χρήστες των κινητών τηλεφώνων φροντίζουν να διακόπτουν σε τακτά χρονικά διαστήματα την ενασχόληση τους με αυτά και να εστιάζουν το βλέμμα τους μακριά στον ορίζοντα, για λίγα λεπτά, ώστε να το ξεκουράσουν.
Πηχεοκαρπικό σύνδρομο και τενοντίτιδες.
Οι πολλές ώρες chatting, τα πολλά sms αλλά και η πολύωρη ενασχόληση με internet games, εκτός από το νου, φαίνεται πως ταλαιπωρούν και τα χέρια μας, με την εκδήλωση φλεγμονών στον καρπό αλλά και στα δάκτυλα. Οι φλεγμονές αυτές, σε ένα πρώτο επίπεδο μπορεί να εκδηλώνονται με πόνους ή αγκυλώσεις, που μπορεί, όμως, να εξελιχθούν και πιο σοβαρά. Συνήθως, οι καταστάσεις αυτές, αντιμετωπίζονται με τη χρήση νάρθηκα αλλά και τη λήψη μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων. Ωστόσο, σε περιπτώσεις που λαμβάνουν σοβαρές διαστάσεις, μπορεί να απαιτείται ακόμη και χειρουργική επέμβαση.
Συμπτώματα επιληπτικής κρίσης.
Είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο , ότι ένα πολύ έντονο οπτικό ερέθισμα μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα επιληπτικής κρίσης. Ta video games, εκπέμπουν συχνά διαλείποντα φωτεινά ερεθίσματα στα μάτια μας, δηλαδή, ανάβουν φώτα στην οθόνη του κινητού μας με πολύ μεγάλη ένταση και ταχύτητα. Η διαδικασία αυτή, είναι ικανή να προκαλέσει ήπια επιληπτικά φαινόμενα σε άτομα που έχουν κάποια γονιδιακή προδιάθεση, ενώ σε άτομα που έχουν ισχυρότερη προδιάθεση, είναι ικανή να επιφέρει ακόμη και σοβαρή επιληπτική κρίση. Τα παιδιά, είναι ακόμη περισσότερο ευάλωτα στο φαινόμενο αυτό, διότι εμφανίζουν, συχνά, μορφές επιληψίας που είναι ιδιαίτερα φωτοευαίσθητες, εφόσον υπάρχει και γονιδιακή προδιάθεση για κάτι τέτοιο. Σε κάθε περίπτωση, για λόγους πρόληψης, συνετό είναι, να μην επιτρέπουμε στα μικρά παιδιά να παίζουν πολλές ώρες ηλεκτρονικά παιχνίδια, που περιλαμβάνουν πολύ έντονη εναλλαγή χρωματιστών εικόνων.
Ξηροφθαλμία και οφθαλμική ερυθρότητα.
Το βλεφάρισμα είναι μια διαδικασία με την οποία διατηρείται η υγρασία του οφθαλμού σε φυσιολογικά επίπεδα, ενώ ταυτόχρονα απομακρύνονται και τυχόν ξένα σώματα, που μπορεί να προκαλέσουν ερεθισμούς. Η πολύωρη εστίαση των οφθαλμών μας στην οθόνη του κινητού, έχει ως αποτέλεσμα να μειώνεται το φυσιολογικό βλεφάρισμα, ώστε να εξατμίζονται τα φυσιολογικά μας δάκρυα και τα μάτια μας να κοκκινίζουν και να τα αισθανόμαστε ιδιαίτερα ξηρά. Η κατάσταση αυτή, επί μακρόν, είναι ικανή να μειώσει την οπτική μας οξύτητα.
Τα κινητά τύπου smartphone και το διαδίκτυο είναι αναπόσπαστο μέρος της ζωής μας. Και όπως δείχνουν τα πράγματα ήρθαν, είναι ευρέως αποδεκτά και θα παραμείνουν επί μακρόν. Η θεοποίηση τους ή ο αφορισμός τους, είναι ακραίες τακτικές. Σε κάθε περίπτωση, ευκταίο είναι να χρησιμοποιούμε την τεχνολογία και όλες τις δυνατότητες που αυτή μας προσφέρει, προς όφελος μας και όχι εις βάρος της υγείας μας. Κλείνοντας, θα δανειστώ τη φράση του φίλου μου current_Panos, που εισήγαγε και το θέμα αυτό – από μια άλλη σκοπιά- στο Beauty Guard… «Η κουβέντα καταλήγει από μόνη της στο πιο σοφό αρχαιοελληνικό ρητό με τις δυο λέξεις: μέτρον άριστον». Τόσο απλά.
Χριστίνα Μπακοπούλου
Φαρμακοποιός.
